Ormansızlaşmanın Önlenmesi Tüzüğü
9 Haziran 2023 tarihli AB Resmi Gazetesinde yayımlanarak yürürlüğe giren Ormansızlaşmanın Önlenmesi Tüzüğü’nün uygulama tarihinin ertelenmesine yönelik teklifin AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosu’na (AP) sunulduğu belirtiliyor.
Söz konusu tüzük ile 30 Aralık 2024 tarihi itibariyle, soya, sığır eti, palm yağı, ahşap / ağaç ürünleri, kakao, kauçuk, kahve ve bunlardan elde edilen belirli ürünleri üretimde girdi olarak kullanan çikolata, mobilya, lastik gibi ürünlerin AB pazarına girişinde ormansızlaşmaya yol açmadığına ve yasal mevzuata uygun üretildiğine yönelik özen yükümlülüğü beyanı zorunlu hale getirilmiş, erteleme teklifinin kabul edilmesi halinde, büyük şirketlerin 30 Aralık 2025 ve KOBİ'lerin 30 Haziran 2026 itibariyle mevzuat kapsamındaki yükümlülüklere tabi olması öngörülmektedir. Tüzüğün uygulamasının ertelenmesi teklifinin yılsonuna kadar Konsey ve AP tarafından onaylanması beklenmektedir.
İşletmelerin gerekli özen yükümlülüğü beyanlarını kaydedecekleri Bilgi Sisteminin, Kasım ayı başından itibaren kayıtları kabul edeceği ve Aralık ayında tam olarak faaliyete geçeceği ifade ediliyor.
Öte yandan, mevzuat kapsamında yer alan ürünler ihracat hacmimiz itibariyle değerlendirildiğinde, mevzuatın ağaç ve ahşap ürünleri, mobilya, lastik ve otomotiv yedek parça sanayi açısından sonuçlar doğurması beklenmekte olup, Bakanlığa yapılan başvurularda mevzuat kapsamında ihracatçıların yükümlülüklerine ilişkin farkındalığın, yeterince oluşmadığı bilgisi edinilmiştir.
Tüzük ekinde yer alan, ancak mevzuat kapsamı ana ürünlerden üretilmeyen ürünlerin (örn. ahşap olmayan mobilyalar) mevzuat kapsamı dışında yer almakta olduğu,
AB’ye doğrudan ihraç edilmeyen ancak taşıma amaçlı kullanılan 4415 Ahşap Paletler gibi ürünler için de özen yükümlülüğünün bulunmadığı,
Tüzük ekinde yer alan ürünlerin %100 tüketim sonrası üründen (post consumer goods) geri dönüştürülmüş hammadde kullanılarak üretilmesi halinde özen yükümlülüğü doğmadığı,
Öte yandan, ürün üretiminde belirli bir miktarda birincil hammadde kullanılması durumunda söz konusu birincil hammadde için özen yükümlülüğünün ortaya çıkacağı, bu çerçevede, çoğunluğu geri dönüştürülmüş materyal olsa bile kağıdı güçlendirmek için düşük miktarda kullanılan birincil selüloz veya üretim artığından geri dönüştürülmüş hammadde, özen yükümlülüğüne tabi olacaktır.
Özen Yükümlülüğü Kapsamında, Mevzuatın 3. Maddesine göre, 30 Aralık 2024 tarihinden itibaren AB pazarına arz edilecek veya AB’den ihraç edilecek mevzuat kapsamı ürünlerin;
Ormansızlaşmaya sebep olmaması,
İlgili ülkenin ulusal mevzuatına uygun üretilmiş olması,
Beraberinde özen yükümlülüğü beyanı taşıması gerekmektedir.
Ulusal mevzuata uygunluk, ilgili ürünün üretildiği ülkede aşağıdaki alanlarda geçerli mevzuata uyumunu kastetmektedir;
Arazi kullanım hakkı,
Çevre korunması,
Orman yönetimi,
Orman Hasadı kapsamında biyoçeşitliliğin korunması gibi kurallar,
Üçüncü taraf hakları,
İşçi hakları,
Uluslararası hukuk ile korunan insan hakları,
Yerli halk hakları,
Vergi, yolsuzlukla mücadele ve gümrük mevzuatı
Ürünün Coğrafi Koordinatlarının Belirlenmesi Özen Yükümlülüğü beyanına tabi ürünün, üretim yerine ilişkin coğrafi koordinatının tespit edilmesi, ürünün ormansızlaşmaya yol açmadığının ispatlanması açısından kritik öneme sahiptir. Söz konusu üründe birden fazla coğrafi bölgeden temin edilmiş girdi varsa, tamamının bilgilerinin temin edilmesi zorunluluk arz etmektedir. Aksi halde özen yükümlülüğü yerine getirilmemiş sayılmakta ve ürün AB pazarına arz edilememektedir. Bu itibarla, ilgili operatör/tacir tarafından AB pazarına arz edilecek ürüne ilişkin tüm coğrafi koordinat bilgilerinin bilgi sistemine girilmesi gerekmektedir. Aksi durumda, gümrük beyannamesinde aranacak olan özen yükümlülüğü beyanı referans numarası oluşamamaktadır.
Yaptırımlar, Yapılacak denetimler sonucunda tespit edilecek aykırılıklar kapsamında uygulanacak yaptırımları belirleme yetkisi, üye ülkelere verilmiş, bu çerçevede söz konusu yaptırımlar aşağıdaki hususları içerebilecektir:
- Şirketin AB içinde elde ettiği yıllık cironun en az %4’ü
- İlgili ürünlere ve ürünlerin satışından elde edilen gelire el konulması,
- Kamu alımları ve kamu kaynaklarına erişimden 12 aylık menedilmesi,
- İlgili operatör tarafından mevzuat kapsamı ürünlerin piyasaya arzının geçici olarak yasaklanması
- Kolaylaştırılmış özen yükümlülüğü prosedürünün uygulanmaması
Henüz kayıtlı orman varlığımızın %10’larda olduğu düşünülürse, önümüzde zorlu bir sürecin bizleri beklediğini söylemek için, müneccim olmaya gerek kalmıyor.
Konu ile ilgili meslek odalarının, küçük ve orta ölçekli firmaları uyandırmalarının vakti çoktan geçiyor. Tam gümrük aşamasında sorun çözmekle uğraşmaktansa, tedbirleri şimdiden almak gerekir.
