Köy tasarım rehberleri
Kırsal yerleşmeler kentsel gelişim sürecinden gittikçe oldukça fazla etkilenirken kırsal yerleşme analizlerinde detaylı çalışmaların ise son derece kısıtlı olduğu görülmektedir.
Kırsal yerleşimlerin fiziksel yapısına yönelik çalışmalar önemle yürütülmeli ve bu yerleşimlerin özellikleri çok iyi belirlenmelidir.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2021 verilerine göre; Türkiye'de 2020 yılında yüzde 93 olan il ve ilçe merkezlerinde yaşayanların oranı, 2021 yılında yüzde 93,2 oldu. Diğer yandan belde ve köylerde yaşayanların oranı yüzde 7'den yüzde 6,8'e düşmüştür. Kırsal nüfus her yıl eksilmektedir.
11 Temmuz 2021 Tarihli 31538 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Plansız Alanlar İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikte belirtilen “köy yerleşik (meskun) alanının ilçe belediye meclisinin teklifi üzerine büyükşehir belediye meclisince karara bağlanması kararı”, belediyelerin köy yerleşik alanlar ve kırsal alanlarla ilgili ciddi analiz ve veri elde etmesi zorunluluğunu doğurmuştur.
Köy yerleşimleri, makro formundan mimari detaylarına kadar incelenmelidir. Elbette kırsal alan yerleşmesinin korunması sadece yapılar açısından değerlendirilemez, kırsal yaşam biçimi ile birlikte değerlendirilmek zorundadır.
Yerleşim kimliği önem arz ettiği gibi jeomorfolojik yapı, mülkiyet deseni, ürün deseni, demografik yapı, özgün kırsal mimari karakter, iklimsel yapı, peyzaj kimliği ve çeşitlilik gösteren kırsal ekonomi ve sosyo-kültürel yapısı da çok iyi irdelenmelidir. Hane halkı profili, aile yapısı, bayramlar, şenlikler, festivaller, folklorik yapı özellikleri de buna dahildir. Yapılı çevre özellikleri, yapı yoğunluğu, yapılaşma düzeni, yapı malzemesi, açık mekanlar, sokak dokusu, bahçe, meydan, pazar alanı incelenmelidir.
Kırsal alan yerleşimleri aynı bölge içinde dahi bile bulunsa farklılık arz etmekte iken, tüm kırsal alanları aynı nitelikte görerek değerlendirmek köylerin standartlaştırması, kırsal alanların kimlikleri ve yaşayış biçimleri açısından olumsuz etkisi içten bile değildir.
Her köy çok özeldir, her yerleşimin kendine has özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler dikkate alınarak çok özenle uygulama imar planları ile birlikte köy tasarım rehberi oluşturulması gerekmektedir.
Fiziksel özelliklerine göre köy grupları oluşturulmalıdır. Ova Köyü, vadi köyü, dağ köyü, kıyı köyü gibi, yamaç, kıyı, orman köyleri gibi özelliklerine göre hareket edilmelidir.
Kırsal yerleşmelerin mevcut planlama sistemi içinde sadece arazi kullanım planları ile ele alınması, farklı uygulama araçları geliştirilmelidir. Kırda, mekânsal, sosyal, ekonomik gereksinimleri dikkate alan bir planlama anlayışına ve kırsal yaşamın değerini gözetecek, doğa ile ilişkisini koparmayacak, basit, kullanışlı ve yerel / beşeri faktörleri harekete geçirebilecek yeni araçlara ihtiyaç vardır. Köy tasarım rehberleri, özgün karakterini korumuş olan ve değişim potansiyeli taşıyan kırsal yerleşmelerde bu anlamda çok önemli bir rol üstlenecektir.
