Yapı denetim kuruluşu, bir inşaatın başlangıcından bitimine kadarki süreçte arsa sahibi, tüketici ve kamu adına inşa faaliyetlerini ve dolayısıyla müteahhidi denetleyen kuruluşlardır. Özel kişilere ait bir yapının imar planına projelerine ve standartlara uygun kalitede yapılması için proje ve denetimini sağlar.
Günümüz şartlarında yapı denetim firmaları havuz sistemine geçtiğinden firmalara iş ataması yapılmaktadır. Bu da denetimlerin yapılma esnasındaki ahbap çavuş ilişkisini ortadan kaldırmış olup doğrudan denetimin yapılması sağlanmıştır. Yapı denetim firmaları hizmet sektörü olarak faaliyet gösterse de doğrudan Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bağlıdır. İnşası yapılan yapılarda arsa durumundan başlayıp binanın yapı kullanma izni aşamasına kadar tüm süreçleri denetler ve takibini yapar. Denetimleri alanında uzman inşaat mühendisleri, mimarlar, elektrik mühendisleri, makina mühendisleri yapar. Bu mühendisler ise 2’ye ayrılır; denetçi mühendis ve yardımcı kontrol elemanı. 1999 Marmara depreminin hasarlarını ortadan kaldırmak amacıyla 10 Temmuz 2000 yılında faaliyete geçirilen yapı denetim firmaları günümüze kadar gelen süreçte inşaat sektörüne önemli istihdam sağlamasının yanı sıra vatandaşlara güven ve usulüne uygun inşaatlar yapılmasına öncülük etmiştir. 2011 yılı itibariyle 81 ilde yapı denetim uygulaması yürürlüğe girmiş olup 2011 2021 yılları arasındaki 10 yıllık süreçte Yapı Denetim Sistemi kapsamında yaklaşık 772 milyon metrekare toplam alana sahip 678 bin yapının denetimi yapıldı. 2011'de yaşanan Van depremi ve sonrasında meydana gelen diğer depremlerde denetlenen yapılarda herhangi bir can kaybının ve yıkımın yaşanmamış olması da 4708 sayılı Yapı Denetim Kanunun önemini gözler önüne serdi. Son yapılan güncelleme ile denetimi devam eden yapılardan iş bitirme aşamasına gelenlere Bina Kimlik Sertifikası verecek. Bu sertifika ile tamamlanan binaların teknik ve genel bilgilerine, Bakanlıkça farklı modüllerde yapılan yetkilendirmelerle hem yapının sahibi vatandaşlarca hem de sonraki aşamalarda kamu görevlileri tarafından ulaşılacak.
Böylece deprem, yangın gibi afet anlarında binaya yerleştirilen etiketlerdeki bilgilere RFID okuyucu vasıtasıyla uzak bir mesafeden ulaşılarak, bina kat planları, yapının genel verileri ve yapıda ikamet eden vatandaş bilgileri gibi hayati önem sağlayan bilgilere en kısa zamanda erişilmesine imkân sağlandı. Buna ilişkin çalışmalar da sürdürülüyor.