Yapılarda denetim
Ülkemizde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerden sonra “Zemin etütleri, binaların yapım şekli, denetim mekanizmaları, müteahhit firmaların ihmalleri var mıdır ?” vs gibi bir yığın soru vatandaşlar tarafından sorulmaya başladı. 1999 sonrası deprem yönetmeliğine göre yapılıp yıkılan binalarda müteahhitin ihmali olabilir mi? Elbette olabilir. Ancak bunun için bilimsel verilere bakmak gerekir. Bir binada müteahhit hatası varsa onlarca kişinin daha hatası var demektir. Çünkü müteahhitlik sektörü kendi içinde denetlemeye tabi olan bir yapıdır.
Bir müteahhitin bina yapabilmesi için hangi aşamalardan geçiyor önce bunları bilmekte fayda var;
Öncelikle, şehir plâncıları tarafından zemin ve çevresel tetkikleri yapılmış ve belediye tarafından onaylanmış imarlı parseller tespit edilir. Bu parsellere müteahhit firma tarafından arsa sahibinin de beklentileri dikkate alınarak mimari taslak proje çalışılır. Bu taslak projenin hayata geçirilmesi için projenin yapılacağı parsele zemin etüt işlemi yapılır. Yapılan bu zemin etüt çalışması belediyede bulunan üç mühendis tarafından kontrol edilerek onaylanır. Bu arada müteahhit firmanın taslak projesini, mimar yönetmeliklere uygun şekilde uygulama projesi haline getirir. Daha sonra elde edilen zemin değerlerine göre inşaat mühendisi tarafından statik projesi çizilir. Mimar ve inşaat mühendisi tarafından deprem yönetmeliğine uygun şekilde hazırlanan bu projeler ile belediyeden ruhsat almak için müracaat edilir. Belediye projeleri kontrol etmek için sistemden yapı denetim firması atar, atanan bu yapı denetim firması projeleri deprem mevzuatına göre tetkik eder, yanlışlık varsa düzelttirir daha sonra onaylar, onaylanan bu projeler belediyeye intikal eder. Belediyede ilgili memurlar mühendislerin hazırladığı, yapı denetim firması denetçilerinin kontrol ettiği bu projeleri tekrar deprem mevzuatına uygun mu diye kontrol eder ve doğru ise onaylar değil ise düzeltme ister. Daha sonra bir kaç birimde yapılan işlemlerden sonra ruhsat servisi tarafından inşaat ruhsatı verilir.
İnşaat ruhsatı verildikten sonra müteahhit firma projeyi yapacak taşeron firmayı bulur. Bu firma inşaatı yapmaya başlar. Temel demirini bağladıktan sonra, arsa sahibi adına denetim için yüksek bedeller ödenen yapı denetim firması denetçileri tarafından yapılan uygulama projeye uygun mu diye tetkik edilir ve daha sonra yapı denetim firması tarafından belediyeden yetkiliyi getirip kontrol ettirir. Onay verilmesi halinde müteahhit firmanın iş verdiği taşeron firma tarafından beton dökme işlemi yapılır. Dökülen bu beton test firması tarafından numuneler alınarak kontrol edilir. Ayrıca kullanılan demirden de numuneler alınıp laboratuvarda kontrol edilir. Beton ve demir numunesi alınarak yapılan bu test işlemi her kat betonu için ayrı ayrı yapılır.
Müteahhit firmanın bir projede ihmali varsa, yukarıda bahsettiğim tüm birimlerin ihmali vardır. Bu kadar birimi ilgilendiren bir işte müteahhit firmanın tek başına ihmali zor ihtimaldir.
Burada önemli olan başka bir konu var. 1999 sonrası yapıldığı halde yıkılmış olan bu binaların gerçekten neden yıkılmış olduğunun teknik raporu bizler için önemli. Dikkat ederseniz deprem yönetmeliği 1999 depreminden sonra 2000-2007-2019 olmak üzere üç defa güncellendi. Uzmanlar dahi tedbir kat sayısını deprem yaşadıkça arttırmak zorunda kalıyorlar. Çünkü her depremde yeni şeyler öğreniliyor. Muhtemeldir ki 2023’de yaşadığımız bu deprem ile tekrar güncelleme yapılacaktır.
Ne olursa olsun, 1999 yılı öncesi yapılan binalara göre, 1999 sonrası yapılan binalar çok daha güvenlidir. Zemin değerlerinin iyi olması veya zemine yapılan iyileştirme çalışmalarının güzel yapılması binanın sağlamlığından ziyade daha önemli olduğunu görüyoruz. Binanın deprem esnasında daha az sallanmasının tamamen zemin değerleri ile ilgili olduğunu biliyoruz. Konut tercihlerimizi yaparken daha bilinçli hareket etmemiz gerekiyor. Parke, kapı, dolap, boya kalitesinden ziyade zemin, demir, beton kalitesinin daha önemli olduğunu malesef depremler bizlere hatırlatıyor.
