Sağlam yapıların omurgası : Kaliteli beton

Konut ve Yapı Gazetesi olarak ‘Güvenli Yapılar – Güvenli Şehirler’ yazı dizisinin ilk bölümünde ‘Hazır Beton’ konusunu tüm detaylarıyla masaya yatırarak sektörün öncülerinden görüş aldık.

Haber: İsmail Yoğurtçu

Barbaros Onulay

Bursa Beton San. Ve Tic. A.Ş. Genel Müdürü

“Gerekli belgelere sahip firmalar tercih edilmeli”

08.09.2002 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanan ve 01.01.2007 tarihi itibariyle de zorunlu olarak uygulamaya konulan ‘Yapı Malzemeleri Yönetmeliği’ ile güvenilir malzeme konusu büyük önem kazandı. Güvenli yapılar ancak güvenli yapı malzemeleriyle üretilebilir’ ilkesi doğrultusunda yapılarda kalite ve yeterliliği ispat edilerek ilgili standartlara ve amacına uygun malzemelerin kullanımını zorunlu hale geldi. Günümüzün en yaygın yapı malzemesi konumundaki betonun tasarımı ve uygulaması yapılırken, belirli kuralların göz önünde bulundurulması ve kalite, yeterlilik şartının aranması gerekmektedir. Gerek son yıllarda yaşanan depremler ve gerekse de betonun giderek daha özellikli yapılarda kullanılması, bu malzemenin nitelik denetimi ve kabul koşullarını oldukça önemli bir hale getirmiştir. Son depremler sırasında büyük hasar gören yapılar incelendiğinde yapılaşmanın hızlı olduğu bölgede betonla ilgili temel bilgilerin kullanılmadığı ve gerekli denetimlerin yapılmadığı belirgin biçimde ortaya çıkmıştır. Hazır betonun bir mühendislik altyapısı olmadan ve etik kurallara dikkat edilmeden üretilmesini engellemek adına hazır beton üreticilerinin kesintisiz denetlenmesi gerekmektedir. Müteahhitlerin tercih edecekleri hazır beton üreticilerinin denetim kurumları tarafından sunulan raporları ve kalite belgelerine sahip olmasının önemini göz önünde bulundurmaları gerekir.

Mecit Gündür

Sinta Beton İşletmeleri Müdürü

“Denetleme yapının her alanında olmalı”

Kaliteli yapılar için betonda TSE ve G belgesi kesinlikle aranmalıdır. Hazır beton üretimi yapan firmanın bünyesinde mutlaka bir inşaat mühendisi veya beton kalite teknikeri bulundurması zorunlu tutulmalıdır. Hazır beton üretiminde santralden çıkan bütün mikserlerden numune alınıp maalesef hepsi denetlenememektedir. Hal böyle olunca beton firmasının güvenilir ve şeffaf olması çok önemlidir. Müteahhitlerin de ödemesini yaptığı hazır betonun basınç değerlerini (Her ne kadar yapı test firmaları resmiyette takip etse de) takip etmesi gerekir. Statik projeler hazırlanırken hesaplarda beton değerlerini kendimiz girerek beton sınıfına göre betonarme tasarım yapmaktayız. Kaldı ki o hesaplarda bile güvenli tarafta kalmak adına Fck değeri ile değil Fcd değeri ile hesaplama yapılmaktadır. Yani betondan karakteristik basınç dayanımı (Fck) İstenir. Karakteristik değerden daha da düşük olan tasarım basınç dayanımı (Fcd) ile tasarım yapılır. Daha da ileri gidilerek projedeki beton sınıfının (fck) bir üst sınıfı betonun dökülmesinin zorunlu tutulması gerekmektedir. Bu uygulama birçok suiistimalin önüne geçecektir. Yani statik projenizde beton sınıfınız C 30 ise sizin C 35 dökme zorunluluğunuz olacaktır. Müteahhit ve yapı sahipleri şantiyelerinde tam zamanlı olarak inşaat mühendisi bir şantiye şefi bulundurmalıdır.

Gülfem Atasayar

Cihan Grup Kalite Kontrol Müdürü

“Beton karışımı standartlara uygun olmalı”

Uygunluğu belirlenen bu malzemelerle oluşturulacak beton için istenen sınıf ve özellikleri sağlayacak optimum karışım oranları tayin edilerek taze beton üretimi gerçekleştirilmelidir. Ancak taze betonun sağlaması gereken tüm şartlara uygun şekilde üretilip transmikserlere yüklenmiş olması, sertleşmiş betonun istenen kaliteye sahip olacağını ve hedeflenen performansı sağlayacağını garanti etmez. Hazır beton kullanıcıları, ürün şantiyelerine ulaştıktan sonra taze betonun yerine yerleştirilmesi, sıkıştırılması ve kürlenmesi hususlarında belli işlemleri doğru tekniklerle ve eksiksiz olarak yerine getirmelidir. Taze betonun yerine yerleştirilmesi sırasında betonun segregasyona uğramaması ve demir donatıların konumlarının değişmemesi gerekir. Kalıba yerleştirilen taze betona sıkıştırma uygulaması yapılmalıdır. Bunun için tercih edilen yöntem, genellikle vibrasyondur. Bu yöntemle taze betonun içerisindeki hava uzaklaştırılmakta, betonun donatı aralarındaki boşluklara ve kalıp diplerine doğru hareket etmesi sağlanmaktadır. Vibrasyon uygulaması ile daha yüksek beton dayanımı ve dayanıklılığı elde edilmekte, betonla demir donatıların arasında daha iyi aderans sağlanmaktadır. Son aşamada ise betonun içerisindeki suyun buharlaşarak azalmaması, beton içerisindeki sıcaklığın hidratasyonu yavaşlatacak veya durduracak dereceye düşmemesi amacıyla beton kürlemesi gerçekleştirilir. Betonarme yapılar için Amerika Beton Enstitüsü (ACI) tarafından önerilen minimum kür süresi 7 gün olup bu süreçte ıslak kür yapılması gerekmektedir.

Hasan Balpınar

Karataş Hazır Beton Madencilik A.Ş.Üretim Müdürü

“Doğru uygulamalar beton kalitesini korur”

1999 yılında yaşanan Marmara Depremi sonrasında elle döküm dediğimiz kontrolsüz malzeme ve belli bir karışım oranına sahip olmayan reçetesiz beton dökümü yasaklandı ve hazır beton kullanımı zorunlu hale getirildi. Son depremlerde de görüldü ki yıkıma ve ağır hasara uğrayan binaların % 95 kadarı 2000 yılı öncesi yapılmış binalardan ibaret. Çoğunluğu elle dökülmüş, kontrolsüz üretim ve dayanımları 5-10 N/mm2 olan betonlar. Günümüzde kullanılan hazır beton bileşenleri agrega, çimento, mineral katkı, kimyasal katkıların kontrolleri yapılmış ve bu malzemelerden üretilen endüstriyel bir ürün olarak karşımıza çıkıyor. Üretilen bu betonlar yapı denetim kontrolünde ve bağımsız laboratuarlar tarafından numune alınarak basınç dayanım sonuçları tespit ediliyor. Günümüzde kullanılan betonlar minimum 30 N/mm2 basınç dayanımına sahip ürünlerdir ve üretici firmalar istenilen basınç dayanımına göre üretim yapılabilecek kapasitededir. Hazır beton şantiyeye ulaştığında irsaliyede vermiş olduğu bilgilerin kontrolü yapılmalı, üretim saatine dikkat edilmeli. Gelen ürünün kıvamına hiçbir şekilde müdahale edip su verilmemeli, kıvam ile ilgili problemler sahada kimyasal katkılar ile çözülmelidir. Transmikser üzerinde bu kimyasallar mevcuttur. Betonu kalıba yerleştirme metotları doğru uygulanmalı, beton dökümü bittikten sonra kürlemesini yapmalı, beton yüzeyini özellikle ilk 3 gün nemsiz bırakmamalı betonu sulayarak beton karma suyunun buharlaşmasını önlemelidir. Hava şartlarına göre kalıp alma sürelerini ayarlamalıdır. Erken kalıp alıp demir-beton aderansına zarar vermemelidir.

Şeref Demir

İMSİAD YK Başkanı

“Kaliteli betonda kurallara uyulmalı”

Hazır betonun üretimi, karıştırılması, taşınması, yerleştirilmesi, sıkıştırılması ve kür gibi temel işlemleri yapının dayanımıyla doğrudan ilgilidir. Depremlerde yıkılan binalarda yapılan incelemelerde özellikle agreganın uygun malzemelerden üretilmediği ön plana çıkmıştır. Bununla birlikte betonun standart bir kalitede gelmemesi ve yolda geçen sürenin uzun olması betonun kalitesini etkilemektedir. Günümüz ihtiyaçlarına uygun vasıflara sahip beton üretimi için hazır beton kullanımı zorunlu olduğu kadarıyla vazgeçilmez hale gelmiştir. Dayanım ve dayanıklılığın sürdürülebilirliği betonda kaliteyi sağlama da olmazsa olmaz koşuldur ve bu ancak üretilen betonlardan alınan numunelerin sistematik bir denetime tabi tutulmasıyla mümkündür. Bu şekilde kalite temin edilirken diğer taraftan da maliyet düşürülerek verimlilik arttırılabilmektedir. Tüm bu çalışmaların sistematik bir biçimde gerçekleştirilmesinde hazır beton teknolojisinin gerekliliği önem kazanmaktadır.