Tasarımda İyi Olma Hali (Well-being)
Hayatın her alanında bilinçlenmemizin ve farkındalıklarımızın artması ile; yapı sektöründe de, hem ülkemizde hem de tüm dünyada uzun süredir bir çok proje “enerji verimliliği ve sürdürülebilirlik” konularına odaklanarak geliştirilmekte. Bu bağlamda da, daha ekolojik, yeşil yapılar hedeflenmekte. “Yeşil Bina sertifika sistemleri” ise tasarım ve yapı sektörünün uzun zamandır gündeminde yer almakta. Artık hepimizin bildiği gibi, yapılması planlanan bu yeşil binalarda; mimarların, mühendislerin ve yatırımcıların, sertifika sistemlerince belirlenmiş belirli standartlara uygun olmak adına, birçok kurala uyması gerekmekte. Dünyada ilk olarak BREEAM ile başlayan bu sertifika programları, şu an pek çok ülkede farklı standartlar, sistemler ve isimlerle artış göstermekte.
Yeşil binalar üzerine devam bu çalışmaların yanında, dünyada yeni yaklaşımlar da ortaya çıkmakta. Daha önceki yazılarımda “Tasarımda Sürdürülebilirlik”, “İç Mekan Tasarımında Sürdürülebilirlik” ve akabinde “Biyofilik Tasarım”a değinmiştim. Şimdi ise hem sürdürülebilirliği, hem de biyofilik tasarımı ve daha pek çok anlamda “iyi olma hali (well-being)”ni kapsayan bir kavramdan bahsedeceğim.
Ama öncesinde “wellness (iyi olma)” kavramını ele alalım. Wellness kavramı, insanın bedenen, zihnen ve ruhen, optimum seviyede sağlıklı olması adına atılan adımlara ve seçilen yola verilen isimdir. Bu kavram ile fiziksel, zihinsel ve duygusal sağlığımızı, ailevi, mesleki, sosyal, çevresel durumumuz ile bir arada tutabilir ve dengede olabiliriz.
“Well-being(İyi Olma Hali)” ise “wellness” kavramından biraz daha farklı olarak “esenlik” olarak addedilmekte. Bu “esenlik”, insanın fiziksel, zihinsel ve ruhsal olarak iyi olma halidir. İçmimari olarak well-being kavramı, yine “insanı” odağına alarak; insana iyi gelen, iyi hissettiren, ihtiyaçlarının ve beklentilerinin karşılandığı, duygularına hitap eden, tasarıma doğayı da katarak (biyofilik tasarımı da kapsar bu anlamda) ve yaşamla iç içe geçmiş mekân tasarımını hedefler.
“Well-being” tasarım için de, “WELL Building Standards” (WELL Bina Standartları) adı altında bir de uygulama mevcut. Well burada sadece içmimari olarak değil, mimari tasarımı da kapsayan bir yaklaşım olarak karşımıza çıkmakta. Şu an dünyada gündemde olan bu Well yaklaşımı, mimari ve içmimari projelerde insan sağlığını ve esenliğini desteklemesiyle, belirli kuralları geliştirerek, takip edilmesi gereken yöntemleri ortaya koymakta. Uygulamada, 10 ayrı kriter göz önünde bulundurularak (hava, su, beslenme/gıda, ışık, hareket, ısıl konfor, ses, malzeme, zihin, toplum, yenilik) proje çalışması yapılmakta. Bu kriterler tasarım sürecinin içinde yer alıyor ve eğer projeye sertifika alımı hedeflendi ise, belirtilen bu kriterlerin her biri ayrı ayrı değerlendirilerek puanlaması yapılıyor. (Örneğin, iç mekân tasarımında “hava” kriterini ele alırsak; taze havaya ulaşım konusunda, mekânda doğal havalandırma imkânı olmadığında, doğru kurgulanmış bir taze hava sisteminin kurgulanması ile taze hava elde edilecektir, vs. gibi. Daha fazla bilgiye sertifika sisteminin kendi sayfasından da ulaşabilirsiniz. http://www.wellcertified.com)
Bu yaklaşım çevre sağlığı, davranışsal faktörler gibi insan sağlığı ile ilgili bilimsel araştırmaları kendine temel almakta ve bu araştırmaların sonuçlarını demografik risk faktörleri, yapı tasarımı, inşaat ve yönetimi alanlarında uygulamalara entegre etmektedir.
