Müteahhitlikte ezber bozan yönetmelik!

 Müteahhitlikte 02.03.2019 tarihinde yayınlanan 30702 sayılı Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması Ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında yönetmelikle bir devir kapanıyor. Onyıllardır parası olup da mesleği olmayanların yapabileceklerini sandıkları ilk meslek olan müteahhitlik, sektöre getirilen finansal ve iş bitirme kriterleri ile bir ihtisas mesleği olarak hakettiği yasal kalkana kavuşuyor. Bu nedenle, önemli miktarda evrak işi çıkardığı için müteahhitlerin sırat köprüsü olmaya aday olsa da, yıllarını sektöre veren müteahhitlerin kazanımlarını koruyabileceğinden, yazının sorunda belirttiğimiz eksiklikler düzeltildiğinde, bu yönetmeliğe eksiksiz uyum sağlanması gerekmektedir.

Bu yönetmeliğin öncelikle çıkarılma gerekçesi, sektöre dışardan bakanlar için ülkemizde müteahhit enflasyonu olduğu, içerden bakanlar içinse, bir müteahhitlik hizmet yasasına ihtiyaç olduğudur. Bir müteahhitlik hizmet yasası olarak detaylıca ele alacağımız konuda öncelikle ülkemizde bir müteahhit enflasyonu olup olmadığına birlikte bakarak başlayalım.

Hazırlayan: Sosyolog Faruk Özcan Kaynak: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Yapı Müteahhitliği Bilişim Sistemi (Yambis) Vatandaş Girişi, https://yambis.csb.gov.tr/Muteahhit/Index, Erişim Tarihi: 22.09.2019

22.09.2019 tarihi itibarıyla Yapı Müteahhitliği Bilişim Sistemi (Yambis) müteahhit sorgulama sayfasına baktığımızda, tüm Türkiye’deki 456.248 müteahhitten 146.849’u yeni yönetmelikte de geçici sınıfta yer alacak olan, kendine ev yapan vatandaşlarımızdır. Bu kişiler müteahhit değildir. Bunları çıkardığımızda kalan 309.327 asıl müteahhit sayımızdır. Bunlar içerisinde de, aynı kişiye ait birden fazla firma olduğunu hesaba kattığınızda, aslında ülkemizde müteahhit değil, müteahhitlik firması enflasyonu olduğunu görürüz. Ayrıca özellikle inşaata üretim yapan sanayicilerin ve malzeme satıcılarının içerisinde de hazırda bulunsun diye müteahhitlik belge numarasına sahip olanların da olması, ülkemizde müteahhit sayısını çoğaltan nedenlerden biridir. Ancak bu yönetmelikle, üzerinde (yeterince) kullanılabilir iş deneyimi/yapı kullanma olmayan müteahhitlik firmaları, sahipleri tarafından ya kapatılacak, ya da bu yönetmeliğin gerektirdiği sınıflama yapılmayınca inşaat ruhsatı alamayacağından, otomatikman atıl hale gelecektir. Üzerinde (yeterince) kullanılabilir iş deneyimi/yapı kullanma olan firmalarınsa önü alabildiğine açıktır. Elinin altında hazır bulunsun diye müteahhitlik yetki belgesi almış olanların önemli bir kısmı, ki bunların çoğunluğu (inşaata üretim yapan) sanayici veya malzeme satıcısıdır, finansal kriterleri karşılasa bile, iş bitirme kriterini karşılayamayacaklarından müteahhitlik yeterlik seviyelerini belirleyecek olan yetki belgesi gruplarının belirlenmesi için ya başvurmayacaklar, ya da buna muvaffak olamayacaklardır. Şöyle ki, bu yönetmelik ile getirilen yeni düzende;

ARTIK NE KADAR YAPI KULLANMA, O KADAR İNŞAAT İZNİ, yani para…

Müteahhitlik Neydi? Bu Yönetmelikle Ne oldu?

Özel sektöre taahhüt yapan müteahhitlerin meslek yönetmeliği olan 30702 sayılı bu yönetmelikle en temelde, müteahhit olabilmek ve bu mesleği sürdürebilmek için üç temel kriter/şart getirildi. Buna göre;

1-       FİNANSAL YETERLİK

1.1 Ekonomik Yeterlik:

                               Başvurunun yapıldığı yıldan önceki yıla ait bilançoya göre;

                   a) Cari oranın (dönen varlıklar/kısa vadeli borçlar) en az 0,50,

b) Öz kaynak oranının (öz kaynaklar/toplam aktif) en az 0,10,

c) Kısa vadeli banka borçlarının öz kaynaklara oranının 0,75’ten küçük olacak,

                1.2 Mali Yeterlik:

1.2.1 Banka Referans Mektubu: başvurulan yetki belgesi grubunda sunulması gereken asgari iş deneyim tutarının % 5’inden az olmayacak,

1.2.2 İş Hacmi/Ciro: Başvurunun yapıldığı yıldan önceki yıldaki bilançonun, başvurulan yetki belgesi grubunda sunulması gereken asgari iş deneyim tutarının F grubu için % 10’undan; daha üst gruplar için % 20’sinden fazla olması gerekecek.

2- MESLEKİ YETERLİK (İŞ DENEYİMİ YETERLİLİĞİ)

Müteahhitlik meslek yasası olan bu yönetmelik artık inşaat iznini, önceden çok inşaat yapmışa çok, az inşaat yapmışa az olacak şekilde veriyor. Bu sayede müteahhitlik artık, parası olanların başka sektörlerden kolayca girilebileceği, her zenginin potansiyel ikinci mesleği olmayacak. Yani, artık ne kadar yapı kullanma, o kadar inşaat izni, yani para… Bunu da yönetmelik, (müteahhitlik sınıflaması) “başvuru tarihinden geriye doğru son on beş yıl içerisinde alınmış iş deneyim belgelerinin en fazla miktarda olanın iki katı alınarak veya daha büyük sonuç vermek şartıyla, bitirilen işler içinde geriye doğru son beş yıl içinde bitirdiği işlerin bedelinin toplamı alınarak iş deneyim tutarı belirlenir. Toplama işleminde son on beş yıl içerisindeki en büyük işin iş deneyim miktarının üç katından fazlası dikkate alınmaz.” İfadesiyle ortaya koymaktadır.

3- TEKNİK YETERLİK (PERSONEL YETERLİLİĞİ)

Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesini üç yıl sonraya bıraktığı ve bu yönüyle de özellikle akademik odaların eleştirdikleri, her müteahhitlik sınıfının istihdam etmesi gereken beyaz ve mavi yaka personel sayısını belirten maddedir.

  [FÖ1] 

Müteahhitler Artık Maraton Koşucusu Olmak Zorunda, Öyle Kısa Mesafe Koşucularından Kalıcı Müteahhit Olamayacak

30702 sayılı Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması Ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmeliğin müteahhitlik sektörüne getirdiği yeniliklerden biri de, her müteahhiti sınıflarken beşer yıllık periyotlarla sınıflandırıyor, yani yetkilendiriyor olmasıdır. Öyle ki, müteahhitin son beş yılına bakarak, sonraki beş yılına dair sınıfını belirleyen bu yönetmelik ile, eskiden olabildiği gibi, bir dönem hızlı çalışırım sonra yatsam da belediyeye gittiğimde tüm kapılar nasılsa bana açık devri bitti. Önceki beş yılında aktif müteahhit olmayan, isterse önceki beş yılda A grubu bile olsa, yeri garanti değil. Ne demiştik, bu yönetmelik ile artık ne kadar yapı kullanma, o kadar inşaat izni, yani para!

Bu Yasa İle Temelden Ev Satışı Hızlanır…

Çünkü vatandaş bilecek ki, müteahhit bir inşaat ruhsatı almayı başardıysa, bir defa finansal yeterliliği veya banka teminatı vardır ve o başladığı iş de boyundan büyük değildir. Son beş yılda benzer işleri bitirmemiş olsaydı, ona bu inşaatta ruhsat verilmezdi. Çünkü artık Devlet müteahhitlerin boyundan büyük işlere girmesine izin vermiyor.

Bu Yasa İle Müteahhitlik Sektörüne Olan Güven Artar…

30702 sayılı yönetmelik ile, müteahhitlerin sicilinin tutulması, yeterli sermayeye sahip olunmasının artık bir ön koşul olması, müteahhitlerin iş bitirmesine göre iş alabilmesi beraberinde müteahhitlere olan güveni arttıracaktır.

Bu Yasanın Görünmeyen Kazananı Vatandaşlar ve Devlet Olur

Müteahhitlere ekonomik, mali, mesleki ve teknik yeterlikler getirerek vatandaşlarımızın endişelerini gidermeyi amaçlayan bu yasa, Devlete de önleyici müdahalede bulunma hakkı verdiğinden, sektör temsilcilerinin bilerek veya bilmeyerek kendilerini ve sektörü sıkıntıya sokmalarını engelleme olanağı verecektir.

Bu Yönetmelikle, Kiminin Parası Kiminin Duası Dendiği Gibi, Artık Kiminin Sermayesi, Kiminin İş Bitirmesi, (3 Sene Sonra Da) Kiminin Personeli Denerek, İş Ortaklığı ve Konsorsiyumlar Artacak

İnşaat sektöründe iş ortaklığı ve konsorsiyum kavramlarını çok fazla duyacağımız bir dönemin arifesindeyiz. Finansal ve iş bitirme yeterliliklerini sağlamak için, ve özellikle de üst müteahhtlik sınıflarında satış yapmak daha kolay olacağı için farklı kişilere ait firmaların da, aynı kişinin diğer müteahhitlik firmalarının da aralarında iş ortaklığı ve konsorsiyum kuracakları bir döneme giriyoruz. Bu anlamda işbirliği, takım çalışması bilmeyen küçük olsun benim olsuncu müteahhitler, bu yeni dönemin banko kaybedeni olacak.

Peki ama yönetmelik madem bu kadar iyiydi de, neden hızla başvurular tamamlanıp, sektör müteahhit sınıflamasını yaptırmadı? Çünkü sektör müteahhit sınıflamasını istemediği için yaptırmadı değil, isteyenler bile yaptıramadı… Gelin açıklayalım;

02.03.2019 tarihli yönetmeliğin mesleki ve teknik yeterliği düzenleyen 13.maddesinde 2/a bendinde “iş bitirme belgeleri, iş denetleme belgeleri ve iş yönetme belgeleri, iş deneyimi olarak kabul edilir” dense de, Belge Komisyonu özel sektöre taahhüt yapan müteahhitlerden belediyeler tarafından verilen “iş deneyim belgesi” evrakını istemektedir. Ancak Bakanlık bir yazı ile bu yönetmelik hakkında bilgilendirmediği için belediyeler, konuyu 30702 sayılı bu yönetmelik çerçevesinde değil de, “iş deneyim belgesi” vermeyi içeren Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği madde 15 çerçevesinde değerlendirmektedirler. Bu da müteahhitin yapı kullanma almak için zaten ibraz ettiği bilgi ve belgeleri tekrar sunmalarına neden olduğundan hem süreç yavaşlamakta, hem de yapılan işin % 60’ı kadar iş deneyim belgesi düzenlenmektedir. Üstelik, müteahhitin kendi arsasına inşaat yaptığı projelerde, hiç iş deneyim belgesi verilmediğinden, müteahhitler bu projeleri iş deneyim olarak gösterememektedirler. Bu da özel sektöre çalışan müteahhitlerin, iş bitirmenin bu kadar önem kazandığı şu dönemde, sınıfının düşük çıkabilmesine yani mağdur olmalarına neden olmaktadır.

Bu Yönetmelik, Müteahhitleri Sınıflandırmaktan Çok, Sınırlandırmaya Hizmet Edecek Görünüyor

Müteahhitlerin sınıflandırılması yönetmeliğindeki bu hatalı yön, yoğun bürokrasi ve masraflar, müteahhitleri sınıflandırmaktan çok, sınırlandırmaya hizmet edecek görünüyor. Hele bir de halihazırda arz fazlalığı ve finansal piyasalardaki dalgalanmayı hesaba kattığımızda, halihazırda 309.327 olan müteahhit sayımızın 30binli rakamlara düşmesi, yani % 90’dan fazla azalması içten bile değildir.

Görünmez bir el, inşaat sektörünü piyasa sopasından sonra şimdi de, yönetmelik sopasıyla soğutuyor. Ne diyelim, hayrolsun…

Müteahhitlik sektöründe bu yönetmelik öncesi ve sonrasını şöyle tarif edecek olursak, öncesinde on şeritli olan bir yolun, bu müteahhitlik yönetmeliği ile tek şeride düşürülmesi ile karşı karşıyayız. Ancak gelin görün ki, yolun önceleri 10 şeritli olması, her önüne gelenin müteahhit olabilmesi tamam hataydı, ama şimdi tek şerit olması da bir başka hata olmasın? Kat karşılığı işlerde iş deneyiminin %40’ını, kendi arsasına inşaat yapınca tümünü kaybetmek, çok sayıda müteahhit için emeklilik emri işlevi görebilir. Derdimiz sadece yaşın yanında kuru da yanmasın. Bu faydalı yönetmelik, yukarıda bahsettiğimiz mağduriyetlere sebep olmadan bir an önce uygulansın. Zira sektöre yıllarını vermiş olan firmalar da birer milli servettir, onlar bu ülkeye lazım.