İş yerleri küçülüyor

Koronavirüs nedeniyle şirketler, yeni çalışma modelleri uyguladı. Kimisi evden çalışma modeline geçerken kimisi de normalleşmenin başlamasıyla ofislere döndü. Home office çalışma sistemini kalıcı hale getiren firmalar kira, elektrik, güvenlik gibi masraflardan tasarruf etmek amacıyla daha küçük mekânlara taşınıyor.

TÜGEM Bursa Başkanı Göksel Birsen:

Korona virüsle emlak sektöründe de birçok değişim yaşandı. İnsanların hayatlarındaki tüm değişiklikler gayrimenkul tercihlerini etkilediği için sektördeki hareketlilik hiçbir zaman durmuyor. Artık şirketler evden çalışmanın daha mantıklı olduğunu düşünüyor. Evden çalışma modeliyle aynı verimliliği sağlayabilen şirketler bu modeli kalıcı hale getirmeyi planlıyor. Büyük ofislere kira vermektense merkezi semtlerde küçük ofislere taşınarak kira, elektrik, güvenlik gibi birçok masrafı azaltmış oluyorlar. İşyerleri küçülüyor.

Gösterişli ofislerde yüksek maliyetle iş yapan şirketler maliyeti azaltarak evden çalışma modeline yöneldi. Aynı verimliliği evden çalışma modeliyle de sağlayacağını anlayan işverenler daha küçük ofisleri tercih ediyor. Bunun sonucunda da emlak sektöründe değişiklikler oldu. Büyük ofislere, gösterişli işyerlerine talepler azaldı. Bu durum ofis tarzı işyerlerinin kiralarında da düşüşlere neden oldu.

BURSED Başkanı Rıdvan Hasırcı:

Öncelikle Covid-19 dünyayı ve ülkemizi her alanda derinden etkiledi, bununla birlikte toplum olarak çevremizde gelişen olumsuzluklara karşı hazırlıklı olmamızı ve bundan sonra yeni normale nasıl adapte olmamız gerektiğini düşünmemizi öğretti.

Pandemiyle birlikte, teknolojinin önemi bir kere daha ortaya çıktı. Ofislere gidemediğimiz süreç boyunca evden çalışmak zorunda kaldık ve aslında teknolojinin yani internet, bilgisayar ve yazılımların ne kadar önemli olduğunu gördük. Ofislere yapılan büyük yatırımlardansa (ofis içi büyük alanlar, gereksiz ofis araç gereçleri vs.) teknolojiye yapılan yatırımların ne kadar önemli olduğunu gördük.

Ofislerin küçülmesi ve daha çok teknolojik hale getirilmesi olması önem kazandı. Gördüğümüz örneklerde pek çok şirketin şimdiden esneklik, çalışma biçimi, ve temizlik gibi konuları masaya yatırmaya başladı. Temas noktalarını azaltmak adına ofislerde artık teknolojik kullanımlar görülmeye başlandı. (sensörler kullanılarak açılıp kapanan elektrik anahtarlarını, asansörler ve ofis kapıları, havalandırmanın önemi vs.)

Son dönemlerde ofis tercihlerinde; sosyal/fiziksel mesafenin esas alındığı ve alan kullanımının buna göre düzenlendiği ofislerin tercih edildiğini görüyoruz. Ofislerde temiz hava almak adına; açık veya yarı açık alanları bulunmasının önemi arttı ve bunu barındıran ofisler tercih edilmeye başlandı. Teknoloji ve yeni normale uygun ofislerin önemi de gitgide artıyor; çoklu oturma düzeni gerektiren fiziksel mesafe kuralına uygun kapsül masa ve sandalyeler, ellerin serbest ve hijyenik kalmasını sağlayan ve ayak ile çalışan kapı kolları vs. ekipmanları bünyesinde bulunduran ofisler önem kazanıyor. Konut ve ticari mekan üreticilerinin yeni normale uygun, teknolojik ve işlevsel ofis is yeri ve konut projeleri yapmaları gereksinimi ortaya çıkmıştır.

Alagöz Emlak Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı İbrahim Alagöz:

Pandemi şirketleri uzaktan çalışmaya adapte olmaya zorlarken, Dünya’da milyonlarca çalışan işe döndü ve diğer ülkeler de kademeli geçişi masaya yatırmaya başladı. Ancak unutmamak gerekir ki salgın kişisel alışkanlıklarımız üzerinde kalıcı etki yarattığı gibi çalışma şeklimizde de değişiklikleri beraberinde getirecek. Dolayısıyla ofis hayatı bıraktığımızdan çok daha farklı olacak. Bu noktada bizler de bu yeni normale hazır olmak zorundayız. Pek çok şirket şimdiden esneklik, dağınık çalışma biçimi, daha fazla alan ve temizlik gibi konuları masaya yatırmaya başladı.

Şehrimizde İçinde bulunduğumuz dönemde ofis değiştirme maliyeti şirketleri değiştirme konusunda zorluyor ve isteksiz davranıyorlar. Şirketler ilk etapta ofisleri değiştirmek yerine çeşitli önlemler alarak normalleşme sürecine geçmeye çalışıyorlar. Alınan tedbirlerin başında hijyen tedbirleri, işyerlerini sosyal mesafe kurallarına uygun hale getirme, temassız teknolojiler kullanmaya arttırma, çalışma saatlerinde esneklik, evden çalışma gibi tedbirler geliyor.

Yeni ofis alımlarında tercihler de büyük plazalar yerine müstakil binalar, daha az bağımsız bölümleri olan daha orta ve küçük boyutta açık ve sosyal alanları olan binalar öne çıkıyor. Ofislerin içlerinde ise açık ofis tercihleri gittikçe azalıyor. Daha küçük birimler içinde ayrı ofisler veya daha küçük parçalar halinde bölünmüş ofisler tercih ediliyor. Bu durumda bir sorunla karşılaşıyoruz. Pandemi öncesi dönemde ofis tercihlerinin pandemi sonrası dönemle çok uymaması talebi karşılayacak nitelikte bina bulmayı zorlaştırıyor. Bu dönemden sonra artık yeni yapılacak ofis binalarında bu nitelikler artık herkesçe dikkate alınacağını düşünüyoruz.

Çiftlikoğlu Gayrimenkul – Berkun Çiftlikçioğlu

Pandemiden sonra dünyada olduğu gibi ülkemizde de hayatımızın her evresinde radikal değişiklikler oldu. Hem sosyal hem ticari yaşamımızda çevremizdeki olumsuzluklara karşı ne kadar hazırlıklı olup olmadığımızı, karantina süresinde şapkamızı önümüze koyup böyle durumlarda ne yapacağımızı yorumlamaya fırsat bulduk. Pandemi, her şeyden önce zamanı değerli kullanmak gerektiğini ve yasadığımız ofis ortamlarının ihtiyacın üstünde m2 olduğunu bunun yanında ayrılan bütçelerin gereksizliğini, gerektiği zaman zamanı nasıl verimli olarak ofiste olmadan da kullanılabildiğini öğretti.

Her ne kadar teknolojiyi kullandığımızı sansak da bu süreçte gerektiği gibi kullanamadığımızı gördük. Uzaktan çoklu toplantıların hayatımızı ne kadar kolaylaştırdığı kanısına vardık. İşlerin evden ya da başka mekânlardan ofis ortamına adapte olunabileceğini anladık. Şirket yöneticileri ekip arkadaşlarının ofis dışında çalışsalar dahi verimlilikte kayıp yaşamadıkları hatta daha verimli çalışma düzeninin sağlandığını söyleyebiliriz. Bu nedenlerden dolayı kontrat yenilemesi gelmiş kurumsal firmalar daha küçük metrekarelere geçerek hem maliyetlerini aşağıya çektiler hem de ofis tercihlerinde daha önce dikkat etmedikleri hijyen ve havalandırma araç gereçlerinin önemini anladılar. Nitelik binaları ya da müstakil binaları ofis ortamına çevirmeye başladılar.

Çok katlı ofis rezidans kiralamalarında ya da satış işlemlerinde azalma olduğunu görüyoruz. Balkon ve benzeri bölüm talepleri taze oksijen alabilme imkânı alabilme isteklerinin ön plana çıktığını düşünüyoruz. Daha fazla yeşilin bulunduğu ortamlarda bulunma isteği arttı. Merkezi sistem ısıtma havalandırmalı olan plazaların yerini hijyen standartlarının üst düzeyde olduğu yeni sistem direkt oksijen temaslı HVAC sistemlerinin tercih edildiği gözlemlendi. Covidle birlikte hayatımıza daha fazla dijitalleşmenin girdiğini ve bu sisteme altyapısı olan ofis ve yasam alanlarına talebin artacağına inanıyoruz. Bu süreçle birlikte artık ticari ve konut üreticilerinin daha işlevsel ofis işyeri ve konut projeleri üretme konusunda işlevsel çalışma yapmaları gereksinimi ortaya çıkmıştır.