Sağlam binaların olmazsa olmazı: Zemin Etüdü

Röportaj: İsmail Hakkı Yoğurtçu

Şeref Demir

İMSİAD YK Bşk

Zeminin yapıya uygun olup olmadığını anlamak için toprağın türü, kalınlığı, yoğunluğu, toprağın içindeki bileşenler, yeraltı su derinliği ve yapının potansiyel deprem etkisi gibi özellikleri hesaplanır. Zemin etüdü raporu laboratuar deneyleri, saha çalışmaları ve rapor hazırlanması aşamalarını içermektedir. Raporda saha çalışmaları kapsamında arazi deneyleri, sondaj faaliyetleri ve jeofizik ölçümleri yer almaktadır. Süreci zemin iyileştirme takip ettiğinde karşımıza çeşitli yöntemler çıkabilir bunlar önyükleme, mini kazık, fore kazık, ankraj, iksa, enjeksiyon gibi uygulamalardır.

En çok kullandığımız iyileştirme yöntemleri jet grout ve fore kazıktır. Zeminin, bir delgi makinasıyla delinip, yüksek basınçlı çimento şerbetinin zemine püskürtülerek zeminle karıştırılması ile zemin malzemesi ve çimento karışımından silindir kolonlar imal edilmesi işlemi jet grout yöntemidir. Hemen hemen tüm zemin çeşitlerinde uygulanabilirlik açısından elverişlidir.

Zeminin taşıma gücü, emniyet gerilmesi gibi parametrelere bağlı olarak zemin içerisinde dairesel kesitli bir delgi açılarak içerisine donatı ve beton yerleştirilerek yapılan zemin güçlendirme uygulamasına “fore kazık” adı verilmektedir. Zeminin taşıma gücünün ve emniyet gerilmesinin düşük olduğu, suya doygun olduğu durumlarda zeminin taşıma kapasitesini artırmak için yapılan bir iyileştirme yöntemidir. Bu çözüm süreçlerinde dikkat ettiğimiz en önemli unsur kaliteden ödün vermemek, bu işi ciddiye alan ve kendilerini güncelleyen firmalar ile çalışmaktır.

Ülkü Küçükkayalar

İMO Bursa Şubesi YK Bşk

Zeminin üzerine yapılacak bina, temel yükleri de statik, proje müellifinden istendikten sonra jeoteknik konusunda uzman olan inşaat mühendisleri tarafından zemin sınıfı ve zemin etüt raporu esas alınarak zemin güçlendirme projesi yapılır. Zemin güçlendirme yönteminin ne olacağına geoteknik mühendisi karar verir.

Deprem dalgalarının binayı etkilemesi, içinden geçtiği ve yayıldığı zemin yapısı ile doğrudan ilişkilidir. İnşaat yapanların zemin güvenliği ile ilgili dikkat etmesi gerekenler şunlardır:

*Zemin etüdü yapacak teknik kadronun deneyimi, yetkinliği ve yeterliliği,

*Zemin etüdü sırasında işin başında durup, kontrol edip etmediği,

*Sondajların gerekli sayı ve derinlikte yapılması,

*Akredite ve yetkin laboratuarlarla çalışılıp çalışılmadığı,

*Hazırlanan raporda jeoloji mühendisi ile birlikte inşaat mühendisi ve geoteknik uzmanının da imzasının olup olmadığı,

*Zemin güçlendirme projelerinin geoteknik uzmanı inşaat mühendisleri tarafından yapılması,

*Hangi yöntem seçilmiş olsa da zemin güçlendirme uygulamalarında işin başında en az bir teknik kişinin bulunması,

*Uygulama sonunda gerekli testlerin yapılıp, raporlanması gibi teknik işlemlerin takip edilmesi,

*Zemin iyileştirme işi yapan firmaların ortaklık yapısının teknik kişilerden oluşması ve makine, teçhizat ve teknik personel donanımı açısından yeterli ve yetkin olup olmadığı

Engin Er

Jeoloji Mühendisleri Odası Güney Marmara Şube Bşk

Parsel sahibi öncelikle gerekli tüm belgeleri toplayarak bir mühendise başvuruyor. Eğer bina yapacağımız arsa dağ bölgesindeki ilçelerimizin dışındaysa büyükşehir belediyesine başvuruyoruz. Dağ bölgesindeki ilçelerde parsel sahipleri kendi belediyelerine haber verir. Gözlemsel ve sondajlı olmak üzere iki tür zemin etüdü var. Etütler sonucunda alınan numuneler yetkili laboratuarlara veriliyor, burada deneyler yapılıyor. Hepsinin sonuçlarına göre zemin etüt raporları hazırlanıyor. Zemin etüt raporu aslında iki kısımdan oluşuyor. Bunlar, veri ve geoteknik raporları. Veri raporunu jeoloji ve jeofizik mühendisi birlikte hazırlıyor. Bizim verdiğimiz raporlarla da inşaat mühendisi geoteknik raporu hazırlıyor. Bu üç rapor birleştiği zaman da zemin etüt raporu hazırlanmış oluyor.

Binanın bütün her şeyi zemin etüt raporuna bağlı. Bu raporlarda çıkan sonuçlara göre binaların kolonları, kirişleri, her şeyi yapılıyor. Zemin iyileştirmesinden, binanın özelliklerine kadar her şeyi belirleyen zemin etüt raporudur. Zemin etüdünün proje bazında önceliği var fakat bir de zemin iyileştirmelerinin, binanın bu rapora göre inşası sürecinin güvenli bir şekilde kontrolü önemli. Şöyle bir yanlış algı var; ‘Biz zemin etüdünü yaptık, nasılsa yapı denetim var’ deniyor. Yapı denetim maalesef zemin etütleri ve zeminle ilgili sorumlulukları içeren bir yapı içinde değil. Güvenli binaların inşası için yapı denetim, büyükşehir, ilçe belediyeleri, bakanlık yönetmeliklerinin hepsinin revize edilmesi gerekiyor.

İlkay Kartal

Güney Marmara Zemin Teknolojileri A.Ş. YK Bşk.

Yaklaşık olarak 20 yıldır jeoteknik etüt, jeolojik etüt ve zemin mekaniği çalışmaları üzerinde çalışmalar yapmaktayız. Ayrıca sahada yapı öncesi veya yerinde mevcut yapılarda zeminde vermekteyiz. Zemin iyileştirme çalışmaları konusunda Bursa’nın ilk çalışma yapan firmaları arasında yer alıyoruz.

Bir yapı yapılmadan önce bu yapının özellikleri proje müellifinden alınarak yapılacak çalışmalar belirlenir. Yapının boyutları, kat adeti, yaklaşık zemine aktarılacak yükleri belirlenir. Buna göre sondaj derinlikleri ve yapılacak sondaj sayıları belirlendikten sonra sahada çalışmalar başlar. Sahada yapılan çalışmalarda yerinde yapılan deneyler vardır. Ayrıca araziden alınan toprak numuneleri için laboratuvarda deneyler yapılır. Bu deneyler bir arada değerlendirilerek jeoteknik rapor (Zemin Etüt) hazırlanır. Hazırlanan rapor doğrultusunda yapı-zemin arasındaki durum değerlendirilir. Değerlendirme sonucunda zeminin yapıyı taşımama riski, oturma kritik seviye üzerinde çıkması riski, sıvılaşma riski gibi olumsuzluklar ile karşılaşıldığı takdirde sahada bunun için gerekli önlemler alınması önerilir.

Güvenli bina demek sadece binanın statik ve mimari açıdan düzgün olması ve dış cephesi kaliteli malzemeden yapılmış olması demek değildir. Güvenli bina, doğru bir şekilde zemin etütleri yapılmış, doğru yöntemler ile zemin iyileştirme çalışmaları uygulanmış, doğru inşa edilmiş yapıların bütünü demektir. Doğru teşhis konulmamış bir zemin üzerine yapılacak yapı herhangi bir deprem anında yıkılma tehlikesi içindedir. İnşaat öncesi yapılan zemin çalışmaları mutlaka kendini alanında güven kazanmış firmalar tarafından yapılmalıdır. Zemin güçlendirme çalışmaları da kendi alanında güven kazanmış, tecrübe sahibi, teknik kadrosu olan firmalar tarafından uygulanmalıdır.

Timur Bozkurt

B-Birinci Ltd. Şti. Şirket Müdürü

B-Birinci Ltd. Şti., Bursa'da zemin güçlendirme alanında ilk firma olarak 25 yıldır hizmet vermekte. Zemin güçlendirme alanında, her türlü kazık imalatı ve son zamanlarda uygulanmaya başlanan, Marmara Bölgesi’nde öncülük ettiğimiz Deep Soil Mix (DSM) alanlarında güçlü makine parkurumuzla bölgedeki örnek ve kredibilitesi yüksek projelerin genelinde hizmetimizi sürdürüyoruz.

Yapılacak çalışmalar aceleci ve rant amaçlı olmamalı, üzerinde kendi ailemizin yaşayacağı varsayılarak, güvenli, işinde yeterli bilgiye sahip firmalarla yapılmalı. Zemin etütlerin doğru ve yeterli yapıldığından emin olunmalı, bu sonuçlara göre hazırlanacak projelerde görsellik ya da satış amaçlı isteklerden önce güvenli yapıların tasarlanması sağlanmalıdır. Sonrasında gerekli zemin güçlendirme çalışmaları, işinde uzman, yeterli makine ekipman ve referanslar göz önüne alınarak uygulanmalıdır.

Güvenli yapıların tasarlanmasında yeterli uzmanlık seviyesine ulaşmış ve güvenilir firmalarla zemin etütlerine başlanılmalıdır. Zemin etütlerinde öncelik zeminin parametrelerinin tam olarak tespit edilmesi, deney ve sondajlardan kaçınılmaması, çıkan sonuçların projelere birebir uygulanması ile güvenilir binalar inşa edilebilecektir.

Taner Karaman

Geozem Proje Mühendislik Ltd. Şti. Firma Sahibi

2009 yılından günümüze inşaat sektörünün geoteknik alanında faaliyet göstermekteyiz. Firmamız, zemin etüdü ve geoteknik raporlama, derin kazı iksa sistemleri, derin temel sistemleri, zemin iyileştirme, istinat yapıları, şev/heyelan stabilite analizleri, sismik tehlike analizleri vb. konularda proje, danışmanlık ve taahhüt hizmetleri vermektedir.

Uygulanabilecek zemin iyileştirme çözümleri basitten karmaşığa şu şekilde sıralanabilir:

-En basit çözüm temelin daha derine, yani sağlam zemine oturtulması,

-Temelin altındaki kötü zemin hafredilerek yerine kaliteli zemin yerleştirilmesi,

-Kötü zeminin içine çimento, kireç vb kimyasal maddeler enjekte edilerek zemin özelliklerinin iyileştirilmesi, (Ancak bu yöntemin kullanılabilmesi için zemin “enjekte edilebilir” nitelikte olmalı.)

-Zeminde taş kolon, jetgroud, DSM vb. silindirik düşey elemanlar oluşturarak zemin özelliklerinin iyileştirilmesi.

-Zeminde donatısız (demirsiz) fore kazık, çakma kazık vb düşey elemanlar oluşturarak zemin özelliklerinin iyileştirilmesi.

-Zeminde donatılı (demirli) fore kazık, çakma kazık vb düşey elemanlar oluşturarak temelin derin temel tipine çevrilmesi.

Geoteknik alanında uzman inşaat mühendisi, bu yöntemlerden en ekonomik ama güvenlikten ödün vermeyenini belirleyerek zemin iyileştirme projesini hazırlar ve iyileştirilmiş zeminin özelliklerini hesap raporu adı altında statik proje mühendisine sunar. Statik proje mühendisi projesini artık geoteknik rapora göre değil, bu zemin iyileştirme projesinde verilen nihai parametreler ile hazırlar. İnşaat ruhsatı alınmasını takiben zeminde gerekli iyileştirme imalatları yapılıp kalite kontrol deneyleri tamamlandıktan sonra klasik inşaat işleri başlar.

Osman ULUDAĞ

Geotime Sondaj ve Zemin Etüt Firması Kurucu Ortağı

Firmamız Jeoloji Mühendisi İnci Kuyumcular ve Jeofizik Mühendisi Osman Uludağ tarafından 2014 yılından itibaren zemin etüt çalışmaları, İksa ve zemin iyileştirme proje-uygulamalarında ve su sondajı alanında faaliyet göstermektedir. İnşa edilecek tüm yapılar için birçok mühendislik dalı bir araya gelip ortak bir çalışma yürütmek zorundadır. Biz, ekibimizde mimar ve statik müellifi ile koordineli çalışıyoruz. Zemin etüt çalışmaları 9/3/2019 tarihli ve 30709 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Zemin ve Temel Etüdü Uygulama Esasları ve Rapor Formatına Dair Tebliğin ekinde belirlenmiştir. Tüm çalışmalar inşaat mühendisi, jeoloji mühendisi ve jeofizik mühendisleri tarafından yürütülür.

Ülkemiz, dünyanın en önemli deprem kuşaklarından biri üzerindedir. İnşaat yapacakları araziyi, zemin olarak bilmeden seçmek maddi olarak hayal kırıkları yaratabiliyor. Sıvılaşma ve oturma potansiyeli olan alüvyon çökellerin oluşturduğu ova bölgeleri, fay hattına yakın yerleri bilmeden seçmek hesaba katılmayan büyük bir maddi kayıp olarak geri dönüyor. Ancak en kötü zeminin bile iyi bir mühendislik uygulaması ile depremlere ve oluşabilecek zemin problemlerine karşı dayanıklı hale geldiğini söyleyebiliriz.