Adapte edilebilir mekanlar: Konutta esneklik
Son zamanlarda ülkemizdeki konut fiyatlarının sürekli artmakta olduğu hepimizin malumu. İnşaat sektörünün temsilcileri, yaşanan bu artışın yükselen maliyetler sebebiyle olduğunu ifade etmekte. Fakat sorun sadece maliyetlerin artması değil; maliyetlerdeki öngörülemeyen belirsizlik, başlanması planlanan yeni projeleri sekteye uğratmış bulunmakta. Arzın talepten az olması, hem satış hem de kira fiyatlarında artışa yol açmakta. İnşaat maliyetlerinde son 2 yılda yüzde 300-400 gibi oranlarda yaşanan fiyat artışları, yeni yapılacak projelere yansıyacak elbette. Hal böyle olunca, vatandaşımızın alımının epey zorlaştığı ve daha da zorlaşacağı bir gerçek. Zannediyorum ki, bu süreçte kiralamalar artacak. Ben de bu kiralamalarda sürdürülebilirlik ve işlevselliği bir araya getirebilecek bir kavramdan bahsetmek istiyorum sizlere, esneklikten.
Kullanıcının yaşadığı mekânla bütünleşmesini ve yaşam döngüsünde gerçekleşebilecek değişikliklere uyum gösterebilmesini sağlayan esneklik, kullanıcı memnuniyetini ve tatminini arttıracaktır. Esneklik, kullanıcı ve kullanım çeşitliliğine olanak sağlayacaktır.
Frank Lloyd Wright endüstrileşme, esneklik ve konut arasındaki ilişkiyi şöyle tanımlar: “Endüstri ürünü bileşenleri herkesin istediği şekilde birleştirebilmesine olanak vermeli; konut, kullanıcısını saran ağaçlar gibi onunla birlikte büyüyebilmelidir”. Yani, ihtiyacınıza göre yeniden işlevlendirdiğiniz alanlardan, hacimlerden söz etmekteyiz. Yapıların fiziksel ömürlerinin fonksiyonel ömürlerinden fazla olduğunu düşünürsek, değişen kullanıcı ve kullanıcı ihtiyaçlarına cevap verebilmeli yapı. Örneğin çok genel bir uygulamadan bahsedersek, evdeki nüfus artışından, balkonu kapatıp bir odaya çevirmek gibi. Zaman içerisinde, kullanıcının ihtiyaçları doğrultusunda konut yeniden şekillenecektir. İç mekânsal bu değişime olanak sağlanması, kullanıcıyı kısa ve uzun vadede memnun edecektir. Üstelik mülk edinmek zorken, kiralamaların artacağı düşünüldüğünde, kiracılar iç mekanlarda büyük bütçelerle değişiklik yapmak istemeyeceklerdir. Bu sebeple de, ilerleyen süreçte, inşaat yapan firmaların, yapıların mimarlarının, iç mekanda kullanımda fonksiyonelliği ve esnekliği sağlayacak şekilde yeni projeler geliştirmeleri söz konusudur.
Mimarlık literatüründe “adaptasyon, değişebilirlik, uyabilirlik, uyarlanabilirlik” gibi alt kavramlarla da tanımlanabilen esneklik kavramı, konut tasarımında temel fonksiyonların yerine getirilebilmesi için gerekli olan en azı ekonomik ve seri biçimde sağlamayı amaçlayan Le Corbusier’in 1919’da “Maison Dom-ino”yu geliştirmesi ile temellendirilir. Betonarmenin olanaklarından yararlanarak oluşturulan bu sistem, esnek ve özgür bir cephe ve iç mekân düzenlemesine olanak vermektedir. Mies van der Rohe ise, Sullivan’ın “Form fonksiyonu takip eder” sloganının aksine, “İçine fonksiyonları uydurabileceğimiz pratik ve ekonomik mekanlar inşa etmeliyiz” diyerek eleştirir. Mies, yapıların zamanla hizmet ettikleri amaçların değişmesine adapte edilerek mekanların da değişmesi gerektiğini söyler ve “taşıyıcıyla bölünmemiş, serbest mekân” kavramını 1940’lardan sonra uygulamaya başlar.
Günümüzde hızla değişen sosyal, ekonomik ve teknolojik gelişmeler doğrudan konutu etkilemektedir. Hızlı nüfus artışı, ulaşım-erişim güçlüğü, doğal kaynakların azalması, enerji verimliliği ve her alanda sürekli artan maliyetler gibi nedenler yaşadığımız alanlarda metrekarelerin sınırlandırılmasını gerektirmektedir. Değişen yaşam koşulları da, hayat tarzımızı ve yaşama alanlarımızı etkilemektedir. Dolayısıyla mimarlar, içmimarlar, yapımcılar, uygulayıcılar ve kullanıcılar olarak konut mekanlarının daha esnek ve efektif kullanımına ihtiyaç duymaktayız. Alansal olarak değil, hacimsel olarak tasarlanacak mekanlar işlevselliği arttıracaktır. Duvarlara sabitlenecek donatılar gibi çeşitli çözümlerle daha kompakt, daha özgür hacimler üretmeliyiz.
